متقی: توجه به بیانیه گام دوم، کلید صدور اندیشه انقلاب اسلامی است

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، پنجمین قسمت از ویژه برنامه «زاویه» چهارشنبه شب ۱۳ بهمن ماه به صورت زنده با موضوع «جهان انقلاب» و با حضور ابراهیم متقی، استاد روابط امور بین‌الملل و عضو هیأت علمی‌دانشگاه تهران پخش شد.

متقی در ابتدای این برنامه با بیان اینکه انقلاب‌ها یک پدیده کمیاب و نو ظهورند، گفت: هرگاه در تاریخ نظام بین‌الملل انقلابی شکل گرفته یک پیام جدیدی داشته که این پیام با شکل بندی‌های ساختاری محیط پیرامون هماهنگی و همگونی نداشته است.

وی افزود: انقلاب‌ها زمانی شکل می‌گیرند که انسان یک جامعه میل به تغییر در آینده با رویکرد بازگشت به گذشته یا ورود به آینده ای جدید دارد. چنین جامعه‌ای با ساختار کنونی خود بیگانه است چرا که در آن انسان بیگانه، ساخت بیگانه و جامعه بیگانه شکل گرفته است به این ترتیب انقلاب برای خروج از این بیگانگی و سنتز تازه تلاش می‌کند. چنین شرایطی و چنین انقلابی در انگلیس، فرانسه و روسیه رخ داده است.

متقی ادامه داد: در شرایطی که جامعه‌ای دچار تضاد می‌شود و در حل مسالمت آمیز آن ناتوان است باید بررسی شود که آیا پویایی آن را دارد که گفتمان جدیدی را خلق کند و ساختار جدیدی از مردم بی‌قرار خود را در یک قالب گفتمانی و سیاسی همگانی ایجاد کند. انقلاب اسلامی‌ایران هم چنین وضعیتی داشت.

انقلابی که ریشه در واقعه ۲۸ مرداد دارد

وی ریشه انقلاب اسلامی‌ایران را به کودتای ۲۸مرداد مربوط دانست و افزود: این کودتا در شرایطی شکل گرفت که مصدق احساس همبستگی با آمریکا به عنوان نیروی سوم در ایران می‌کرد. آمریکایی‌ها ناسیونالیسم را نیروی پویای متحول کننده ساخت اجتماعی می‌دانستند.

مصدق در حالی به آمریکایی‌ها دل بسته بود که از فضای آنارشیکال نظام بین‌الملل غافل بود. در فضای آنارشیکال اعتماد جایی ندارد. نه اعتماد مصدق به ایالات متحده آمریکا و نه اعتماد ما به ایالات متحده آمریکا در چهارچوب برجام هیچ معنایی ندارد. مسئله اصلی شناخت خودی و ناخودی در راستای ایجاد انسجام درونی جامعه است.

متقی افزود: جامعه بین‌الملل دارای محیط سیالی است که هر گاه انقلابی در آن شکل می‌گیرد با محیط پیرامون خود دچار تعارض می‌شود. چرا که هر یک از انقلاب‌ها قابل تسری هستند.به همین دلیل در انقلاب اسلامی‌ایران هم شکل بندی‌های مختلفی از تعارض را شاهد هستیم. یکی از این تعارض‌ها رویارویی نیروهای اجتماعی مرتبط با محیط بیرون از جامعه ما اما درون جامعه است. چنین تعارضی را آمریکایی‌ها در انقلاب کوبا شکل دادند.

اثرگذاری و اثرپذیری انقلاب‌ها

وی در ادامه با بیان اینکه فضای هر انقلاب در مجموع دارای یکپارگی همه جانبه نیست، گفت: هر جامعه انقلابی می‌تواند تحت تاثیر محیط پیرامون خود قرار گیرد و همچنین هر انقلابی هم می‌تواند محیط پیرامون خود را متأثر کند. به عنوان مثال جمال عبدالناصر هنگامی‌که سخنرانی می‌کرد مردم ایران را شگفت زده و هیجان ایجاد می‌کرد. یا هنگامی‌که سخنرانی‌های امام خمینی در انقلاب به گوش محیط پیرامون و دیگر کشورهای منطقه می‌رسید هیجان انگیز بود.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه گفت: در ساخت انقلاب اسلامی‌ایران ادبیات جدیدی شکل می‌گیرد و جنبش‌های اجتماعی جدیدی شکل می‌گیرد. به عنوان مثال کاست‌های مذهبی فروش بالایی پیدا می‌کند و مراکز مذهبی فعالیت بیشتری پیدا می‌کنند. همچنین گروه‌های اجتماعی ایران و لایه‌های توده ای و روشنفکران در مهدیه و مسجد دانشگاه و مسجد خوابگاه دانشگاه به فعالیت‌های اجتماعی می‌پرداختند و به همین شکل هم نهاد مربوط به انقلاب هم به وجود می‌آمد. چنین رویدادهایی به دلیل احساس بیگانگی در جامعه شکل می‌گیرد در حالی که قدرت لازم برای همبستگی را دارد و در پی آن انباشت اندیشه انقلاب شکل می‌گیرد.

جامعه خسته از دخالت بیگانگان

متقی ادامه داد: جامعه ایرانی در شرایط انقلاب اسلامی‌ایران جامعه ای بیگانه حراس است چرا که در ۲۰۰ سال گذشته آن زمان خود یک پیروزی نظامی‌نداشته است یا اینکه دچار دخالت‌های مستقیم قدرت‌های بزرگ در امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که در پی آن جامعه حس منفعل بودن می‌کند. چنین جامعه‌ای سرنوشت خود را به بیرون از کشور گره می‌زند و از آن ناراضی است.

وی افزود: کودتای ۲۸ مرداد ذهن جامعه ایرانی را برای مقابله با نیرهای بیگانه و قدرت‌های خارجی بسیج می‌کند و در پی آن ادامه فعالیت‌های اجتماعی علیه خارجی‌ها از جمله ایالات متحده آمریکا شکل می‌گیرد. در حالی که پیش از این جامعه ایرانی نسبت به آمریکا چنین برخوردی را ندارد. این رویدادها ناشی از سیاست‌های آمریکا است که متناسب با منافع خود حتی به متحدانش هم پشت می‌کند.

این استاد روابط بین‌الملل افزود: آمریکایی‌ها در سال ۱۹۸۰ برای ممانعت از صدور پیام انقلاب اسلامی‌ایران به جامعه بین‌الملل جنگ با عراق را تحمیل می‌کند در حالی که همزمان با وقوع جنگ حزب الله لبنان پایه ریزی و برنامه ریزی می‌شود. برپایی حزب الله لبنان حاصل پویایی انقلاب اسلامی‌ایران است که می‌خواهد ماهیت وجودی داشته باشد و به دنبال مخاطب در خارج از پیرامون جامعه خود جست‌و‌جو می‌کند. و چه مخاطبی بهتر از جنوب لبنان که اسرائیل مناطقی از آن را اشغال کرده است و حزب فالانژ را علیه مسلمانان حمایت می‌کند. به این ترتیب محیط پیرامون موثر و متاثر در هر انقلابی است.

تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر منطقه

متقی با تاکید بر توان تاثیرگذاری انقلاب اسلامی‌ایران بر دیگر جوامع بشری گفت: انقلاب اسلامی‌ایران همچنان در حال تاثیر گذاری است آنچنان که اخوان‌المسلمین در مصر با الهام از آن کار می‌کنند یا جنبش حماس در فلسطین اشغالی با همکاری و تکیه بر ایران انقلابی برای دستیابی به عزت و استقلال خود تلاش می‌کند. همچنین یمن که متاثر از انقلاب اسلامی‌ایران در حال فعالیت‌های‌های ملی و بین‌المللی است.

وی افزود: همانگونه که هر حرکت جهانی در صورت عدم تداوم مهار و متوقف می‌شود، انقلاب اسلامی‌ایران هم اگر مدیریت الهام بخشی نداشته باشد دچار مشکل خواهد شد. در حال حاضر انقلاب اسلامی‌ایران مقاومت فراگیری دارد، اما نکته اینجاست که آیا این مقاومت می‌تواند خود را با موج دوم تمدن ساز و حلقه‌های میانی تمدن ساز هماهنگ کند یا نه؟ 

عنایت به بیانیه گام دوم کلید صدور انقلاب اسلامی است

متقی با اشاره به ترسیم گام دوم انقلاب از سوی مقام معظم رهبری گفت: اگر قواعد و معیارهایی که رهبری در گام دوم انقلاب عنوان کردند و حلقه بنیادین آن را علم دانستند مورد توجه قرار دهیم بی شک در صدور و تمدن سازی انقلاب و پیشرفت آن موفق خواهیم بود. عدالت، اقتصاد، معنویت نیز در ادامه حلقه بنیادین علم برای این گام از انقلاب تعریف شده است که اگر بر پایه قواعد و معیارهای گفته شده رهبری پیش روی داشته باشند ما را در تمدن سازی انقلاب یاری خواهندکرد.

وی در جمع بندی مباحث گفته شده خود گفت: انقلاب‌ها پدیده ای کمیاب هستند. شکل گیری انقلاب‌ها در ابتدا ماهیت دترمینیستی دارد اما روندهای عقلانی سازی انقلاب این دترمینیستی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. انقلاب‌ها میل به گسترش دارند. نیروی بیرونی با انقلاب‌ها مقابله می‌کنند. دیالکتیک انقلاب با محیط پیرامونی به وجود می‌آید، این دیالکتیک به سنتز جدید تبدیل می‌شود و این سنتز جدید به پتانسیل فرایند انقلاب و نیروی پیرامونی آن بستگی دارد.

متقی در پایان گفت: ما امروز در یک دو راهی قرار داریم که یکی از این دو راه گام دوم انقلاب اسلامی‌ایران است که رهبری ترسیم کرده است که علم گرایی محوریت آن است و معنویت، مبارزه با فساد، عدالت، فرهنگ و اقتصاد در ادامه آن است. اگر این قابلیت‌ها شکل بگیرد پویایی‌های انقلاب شکل می‌گیرد اما اگر شکل نگیرد تنها پوسته ای از انقلاب با اختیارات و توان محدود باقی می‌ماند.

گفتنی است، ویژه برنامه «زاویه» به مناسبت دهه فجر از نهم تا بیستم بهمن‌ماه، به مدت ۱۰ شب ساعت ۲۲ از شبکه‌ چهار سیما پخش خواهد شد. در این ویژه برنامه‌ها، موضوعات مرتبط با رویداد انقلاب اسلامی‌از نگاه اندیشمندان علوم انسانی مورد واکاوی قرار می‌گیرد.

انتهای پیام/