۴۸۰ میلیارد دلار هزینه بی حاصل در پتروشیمی| استراتژی توسعه در متانول نداریم

کلاهی عضو اتاق بازرگانی گفت: پتروشیمی ها میگویند فناوری لازم برای توسعه زنجیره ارزش وجود ندارد، در حالیکه ۴۸۰ میلیارد دلار برای این صنعت هزینه شده، اگر بازهم فناوری ایجاد نشده مقصر خود آنها هستند.

بازار؛ گروه آب و انرژی: تعطیلی واحدهای متانول ساز هر چند وقت یکبار حسابی خبر ساز می شود. متانولی ها که تولید سالانه شان به حدود ۱۴ میلیون تن می رسد، بعد شروع جنگ روسیه و اوکراین فروششان تنها به بازار چین محدود شده بود. اما بعد از رشد قیمت خوراک شرایط براشان سخت تر هم شد. مهدوی رییس انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی مدعی است که بعد از افزایش قیمت خوراک، قیمت تمام شده تولید آنها بیش از قیمت فروش است. کار به جایی رسیده که انجمن صنفی کارفرمایی ایران با نامه‌ای به رئیس‌جمهور، با یادآورشدن توقف تولید سه مجتمع بزرگ پتروشیمی تولید متانول، نسبت به احتمال تعطیلی قریب‌الوقوع پنج مجتمع دیگر هشدار دادند. هرچند که واحدهای پتروشیمی معتقدند که قیمت خوراکی که به آنها تحویل داده می شود، غیر منطقی است و خواهان اصلاح آنها هستند، اما برخی از کارشناسان انرژی وضعیت فعلی حاکم بر صنعت پتروشیمی و واحدهایی همچون متانول را حاصل حمایت های بی قید و شرط دولت در سال های گذشته می دانند.

علیرضا کلاهی کارشناس انرژی و رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران در اینباره می گوید: اگر امروز زنجیره تبدیل متانول به یک کالای با ارزش در کشور وجود ندارد، حاصل کوتاهی فعالین این صنعت است. به گفته او، در طول سال های گذشته این صنعت حدود ۴۸۰ میلیارد برای اقتصاد ایران آب خورده است. با این وجود قیمت کالاهای صادراتی ما در حوزه پتروشیمی یک سوم محصولات وارداتی است. این نشان می دهد که بیشتر ما صادرات ما در این حوزه مربوط به کالاهای خام و کم ارزش است. متانول یکی از همین محصولات است. متن کامل گفتگوی بازار با علیرضا کلاهی صمدی کارشناس حوزه انرژی و عضو اتاق بازرگانی با خبرگزاری بازار را در ادامه می خوانید:

*واحدهای متانول در شرایط سختی به سر می برند و آنگونه که فعالین این صنعت اعلام کرده اند یکی از پس از دیگری در حال تعطیل شدن هستند. چرا در کشوری که دسترسی به منابع عظیم نفت و گاز دارد، واحدهای زیر مجموعه پتروشیمی در رقابت با رقبای خود قافیه را ببازد؟

بر اساس آنچه اعلام شده یک سری واحدهای متانولی در ماه های گذشته تعطیل شده اند. آنها مدعی اند که رشد قیمت خوراک باعث زیان ده شدن آنها شده است. اما به نظر من مشکلاتی که امروز صنعت متانول و بسیاری از صنایع زیر مجموعه پتروشیمی با آن مواجه هستند حاصل چندین سال کوتاهی است که در این صنعت صورت گرفته است.

*اما فعالین صنعت پتروشیمی مدعی اند که بخش زیادی از صادرات غیر نفتی امروز حاصل فعالیت این صنعت است.

در صنعت پتروشیمی به خاطر مشوق ها و یارانه های گوناگونی در طول سال های گذشته پرداخت شده، سودهای بالایی کسب شده است. جالب است که بدانید در مقطعی حاشیه سود واحدهای پتروشیمی به حدود ۱۳۰ درصد کل سرمایه آنها رسیده بود. بدون شک رسیدن به چنین حاشیه سود بالایی در هر رشته صنعتی حاصلی جز ایجاد یک واحد تنبل، فربه و ناکارآمد نخواهد داشت. طبیعی است که چنین واحدهایی در یک فضای رقابتی قادر به ادامه حیات نخواهد بود و زیان ده خواهند شد. متاسفانه ما فکر می کنیم که سیاست های غلط یارانه ای خود را باید تا ابد ادامه دهیم. مصداق بارز این ادعا وضعیتی است که امروز در صنعت خودرو ما حاکم است.

*منظور شما این است که سیاست های غلط دولت باعث زیان ده شدن واحدهای متانول و تعطیلی آنها شده است؟

در حوزه پتروشیمی سیاست های غلط ما باعث شده که یک توسعه نامتوازن و با ارزش افزوده پایین در این صنعت داشته باشیم. جالب است که بدانید بهای صادراتی ما ۳۰ درصد زیر قیمت های عربستان یک سوم کره جنوبی و یک دهم آلمان است. این اعداد با ما سخن می گوید.

از طرفی فاصله بهای کالاهای صادراتی و وارداتی ما در مواد پتروشیمی ۳ به یک است. یعنی قیمت کالاهای پتروشیمی که وارد می کنیم ۳ برابر کالاهایی است که وارد می کنیم. یکی از مصداق های آن تولید بیش از اندازه ولی کم ارزش متانول است. بر اساس آمار اعلامی ۱۴ میلیون تن متانول در کشور تولید می شود. در واقع ما در کشورمان گازی که اتفاقا کسری شدیدی در تولید و مصرف آن داریم، در واحدهای تولید متانولی می سوزانیم که ارزش افزوده پایینی دارد. اگر می خواهیم مشکل ما در واحدهای متانول حل شود باید به دنبال توسعه زنجیره آن و ایجاد ارزش افزوده در این بخش باشیم. این همان بحثی است که ما سالها در اتاق بازرگانی به دنبال آن بودیم. جالب است که بدانید بر اساس بررسی های صورت گرفته در اتاق بازرگانی عمده صادرات ما در ۲۰ گروه، در گروه مواد اولیه و خام قرار دارند که مشمول لغو معافیت صادراتی شده اند. ببنید اوضاع چقدر خراب است که میلگرد و هندوانه شده کالاهای با ارزش افزوده صادراتی ما.

باید تاکید کنم مشوق های دولت در صنعت پتروشیمی برای اقتصاد ملی پر هزینه بوده و کف ترازو را به نفع خریدار خارجی سنگین کرده تا خریدار داخلی. جدای از این سیاست های یارانه ای اشتباه یک سیگنال غلطی را به صنایع می دهد که خروجی آن توسعه نامتوازن است.

اما متانولی ها مدعی اند که به دلیل افزایش قیمت خوراک زیان ده شده و قدرت رقابت با رقبای چینی خود را از دست داده اند. در چنین شرایطی لغو معافیت های مالیاتی آنها باعث نابودی این صنعت خواهد شد؟

پاسخ به این ادعا ساده است. چرا که اگر این واحدها اگر زیان ده باشند، مالیاتی از آنها دریافت نخواهد شد. چرا که مالیات بر سود است.

از طرفی آنها مدعی اند که ما فناوری لازم را برای توسعه زنجیره ارزش را نداریم. پاسخ من این است که ما ۸۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم در صنعت پتروشیمی انجام داده ایم. حدود ۴۰۰ میلیارد دلار هم یارانه انرژی به این صنعت پرداخت شده است. اگر بعد از این همه تزریق منابع، هنوز فناوری لازم ایجاد نشده، مقصر خود آنها هستند چرا که نگرش کوتاه مدت در آنها موجب شده تا در این صنعت نگاه استراتژیکی وجود نداشته باشد. این در حالی است که برخی از کشورها با یک پنجم این مقدار هزینه توانسته اند به قطب های صنعتی و تکنولوژیکی در دنیا تبدیل شوند. به عنوان مثال دولت تایوان با یک سرمایه گذاری ۱۱۰ میلیون دلاری در یک شرکت، غول صنعت نیمه هادی دنیا را خلق کرد. این شرکت هم اکنون صاحب فناوری بوده و به سراسر جهان حتی آمریکا کالا صادر می کند. ضمن اینکه ارزش این صنعت حالا به حدود ۵۰۰ میلیارد دلار رسیده است.