«عصر فضا» در ایران از کی شروع شد؟/ «امید» به جای ناهید و زهره به فضا رفت

همین دیروز| گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: ماهواره اسپوتنیک ۱ که به فضا رفت، رقابت فضایی شروع شد و عصر فضا پیش روی بشر گشوده شد. سال ۱۹۵۷ میلادی بود و جنگ سرد بین شوروی و آمریکا به عرصه علوم فضایی رسیده بود و معلوم است آمریکا هم برای آنکه کم نیاورد یک‌سال بعد از شوروی یک ماهواره به فضا فرستاد.

در دهه‌های بعدی برخی کشورهای دیگر هم توانستند به فهرست باشگاه فضایی‌ها اضافه شوند و البته رقابت فضایی همچنان ادامه دارد. تا این حد که برخی کشورهای خاورمیانه کمتر از ۱۰ سال است که برای خودشان آژانس فضایی راه‌ انداخته‌اند و برخی کشورها تازه از سال ۲۰۲۰ میلادی شروع کرده‌اند و پروژه‌های ماهواره‌ای تعریف کرده‌اند. معلوم است به دلیل کاربرد ماهواره‌ها در حوزه‌های فناوری، علوم و زندگی این رقابت همچنان ادامه خواهد داشت.

از آغاز رقابت فضایی تا به حال بیش‌از ۶ هزار ماهواره مخابراتی، تحقیقاتی، اکتشافی، اقلیم‌شناسی، اطلاعاتی، نجومی، زیست‌شناسی، هواشناسی و نظامی به فضا رفته‌اند و حدود یک هزار ماهواره همچنان فعالند.

ماهواره «اسپوتنیک ۱» رقابتی را شروع کرد که کسی گمان نمی‌کرد این اندازه طولانی باشد و در زندگی بشر تأثیرگذار شود

خبرش مثل توپ ترکید!

خیلی‌ها نمی‌دانند در ایران حدود ۲۰ سال پس از پرتاب اسپوتنیک ۱ و در دهه ۵۰ شمسی قرار بود ۲ ماهواره با نام‌های «ناهید» و «زهره» با کمک خارجی‌ها به فضا فرستاده شوند که البته این پروژه‌ها فقط در حد حرف بود و اصلا به مرحله عمل نرسید. پس از انقلاب اسلامی به دلیل وقوع جنگ تحمیلی برنامه ماهواره‌ای در ایران متوقف ماند تا اینکه از سال ۱۳۷۵ ماهواره «مصباح ۱» نقطه شروع شد برای ایرانی‌ها و چه شروعی! بعد از آن پروژه «سینا ۱» آغاز شد و این ماهواره در سال ۱۳۸۴ توسط روس‌ها به فضا رفت، ولی زودتر از پیش‌بینی‌های اولیه ارتباطش با زمین قطع شد. اما ایرانی‌ها ناامید نشدند.

پس از آن تلاش‌های زیادی انجام شد که موفقیت‌آمیز نبود، ولی عاقبت ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷ ماهواره کاملا ایرانی «امید» با ماهواره‌بر «سفیر امید» به فضا رفت و خبرش مثل توپ در دنیا ترکید! ناسا (سازمان فضایی آمریکا) و تعدادی از مراکز نجومی جهان حرکت امید در مدار زمین را تأیید کردند و آن روز شد روز ملی فناوری فضایی در ایران. با «امید» ایران نهمین کشور دارای فناوری مستقل پرتاب ماهواره شد و بعدها کره‌جنوبی هم توانست ماهواره پرتاب کند تا باشگاه فضایی‌های جهان ۱۰ عضو داشته باشد. اتفاق دیگر درباره ماهواره «امید» این بود که خیلی از خارجی‌ها اصلا خوششان نیامد!

پرتاب ماهواره «امید» نخستین موفقیت بزرگ ایران در عرصه فضایی بود و خبرش بازتاب جهانی داشت

شاهکار فنی واقعی

ساخت ماهواره یک داستان است و پرتابش داستانی دیگر. پرتاب ماهواره به مدارهای مختلف زمین، ماهواره‌برهای پیشرفته می‌خواهد. از همان‌موقع که ایران، امید را پرتاب کرد، خارجی‌ها دست گذاشتند روی برنامه فضایی ایران و تهدید و تحریم شروع شد. بهانه‌شان هم این بود که ماهواره‌بر به فناوری موشکی نیاز دارد و ایران نباید در این حوزه که ممکن است کاربرد نظامی هم داشته باشد، ورود کند. ماهواره امید که پرتاب شد، نشریه «نیویورک تایمز» به‌نقل از «جفری فوردن» تحلیلگر مؤسسه فناوری ماساچوست نوشت: «ایران با وجود مخالفت جهانی و تحریم‌های متعدد، به مجمع منحصربه‌فرد کشورهای دارای فناوری ماهواره پیوست. این اقدام ایران یک شاهکار فنی واقعی بود».

در مقابل، سخنگوی کاخ سفید گفت ایران در مقابل «ثبات و امنیت منطقه» با مسئولیت‌پذیری پیش نمی‌رود و وزیر امور خارجه بریتانیا از «نگرانی‌های جدی» خبر داد!  

ایرانی‌ها هم اصلا به این حرف‌ها گوش نکردند و ماهواره پشت ماهواره و ماهواره‌بر پشت ماهواره‌بر. هر چند وقت یک‌بار قشنگ یک ماهواره فرستادند هوا تا همه ببینند و در مدارهای زمین رصد کنند؛ «رصد» و «نوید» در سال ۱۳۹۰ پرتاب شدند و «فجر» در سال ۱۳۹۳ و «پیام» و «دوستی» در سال ۱۳۹۷. ماهواره‌برها هم که ابتدا «کاوشگر» بودند و «سفیر» شدند «سیمرغ» و «قاصد» و «قائم» و مدام توانایی‌هایشان بیشتر شد تا متناسب با اهداف برنامه فضایی ایران در آینده باشد.

ماهواره‌برهای ایرانی مدام پیشرفته‌تر می‌شوند تا متناسب با نیازهای آینده ایران در عرصه فضایی باشند

«نور» خار چشم شد!

آمریکا از سال ۱۳۹۸ شمسی زد به سیم آخر و سازمان فضایی ایران (ایسا) را هم تحریم کرد و ایران هم اردیبهشت سال ۱۳۹۹ اولین ماهواره نظامی‌اش را که «نور» بود با ماهواره‌بر ۳ مرحله‌ای «قاصد» فرستاد فضا تا همه کشورها از شرق تا غرب عالم زیر چشم ایرانی‌ها باشند.

حدود ۳۰ کشور ماهواره نظامی یا ماهواره با کاربرد دوگانه نظامی ـ غیرنظامی در فضا دارند و از همه بیشتر آمریکا و روسیه و چین. اما این یکی خار چشم غربی‌ها شد. آمریکا و فرانسه هم که اعلام کردند اصلا این کار نقض قطعنامه‌های سازمان ملل است! از چه ناراحت بودند؟ پاسخ در گزارش روزنامه‌ها درباره روند پرتاب ماهواره نور است: «ایران در نمایشی غافلگیرانه و سریع از توانایی فنی و علمی خود، موفق به پرتاب ماهواره نور و قراردادن آن در مدار شد. بدون این‌که ماهواره‌های آمریکایی و اروپایی بتوانند عملیات آماده‌سازی برای پرتاب این ماهواره را رصد کنند. عملیات قراردادن ماهواره نور بر موشکی که آن را به فضا برد به شکل محرمانه، سریع و حداکثر در دو ساعت انجام شد؛ به نحوی که دستگاه‌های رصد بین‌المللی و شرکت‌های ویژه این کار چیزی از علمیات پرتاب نفهمیدند؛ جز پس از آن‌که ماهواره نور در مدارش در دور زمین قرار گرفت… عملیات شلیک موشک حامل این ماهواره از هیچ‌کدام از مراکز شناخته‌شده موشک‌های ایران صورت نگرفته؛ بلکه از طریق یک سکوی متحرک انجام شد و عملیات شارژ سوخت در مخزن موشک، تنها دو ساعت قبل از پرتاب صورت گرفت».

پرتاب ماهواره «نور» یکی از اخبار فضایی ایران بود که حیرت و شگفتی جهانی را برانگیخت

به‌عنوان حسن‌ختام خبر خوب اینکه ایران حالا ۴ ماهواره جدید در دست طراحی و ۵ ماهواره در صف پرتاب دارد. ماهواره‌برهای جدید هم در راهند.

امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست
امروز ۱۲ مهر مصادف با ۴ اکتبر میلادی و ۲۷ صفر هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ زادروز «ابن ماجه» محدث و مؤلف ایرانی در سال ۲۰۹ قمری
ـ درگذشت «صلاح‌الدین ایوبی» سردار شجاع مسلمانان در جنگ‌های صلیبی در سال ۵۸۹ قمری
ـ روز استقلال کشور بلژیک از سلطه هلند در سال ۱۸۳۰ میلادی
ـ آغاز جنگ کریمه در اروپا میان امپراتوری عثمانی و روسیه در سال ۱۸۵۳ میلادی
ـ هجرت امام خمینی (ره) از عراق به کویت در سال ۱۳۵۷ شمسی

انتهای پیام/