خبرگزاری فارس گروه شهری:در طول تاریخ 7 هزار ساله ایرانیان، خانه و شهر و شهرنشینی همیشه بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی بوده است. با ورود اسلام به کشورمان و به وجود آمدن الگوی معماری ایرانی ـ اسلامی، خانه و شهر و شهرنشینی تبدیل به یک رکن اساسی در تعالی معنوی و فرهنگی مردمان این سرزمین شده است.
متاسفانه در دهه‌های اخیر با هجوم فرهنگی غرب و توطئه‌های گوناگون جهت از بین بردن فرهنگ اصیل ایرانی – اسلامی و استحاله جامعه دینی و مردم متدین ایران، در یک غفلت اساسی با تغییر الگوی شهرنشینی و معماری اصیل ایرانی ـ اسلامی، آسیب‌های جدی در حوزه هویتی و فرهنگی بر کشور ما وارد شده است.
بسیاری از مخاطبان فارس از طریق راه اندازی کمپینی در سامانه «فارس من» در خواست کرده‌اند با توجه به عزم دولت انقلابی برای ساخت 4 میلیون مسکن، مطالبه می‌شود که این حجم انبوه از خانه را طبق الگوی معماری و شهرنشینی ایرانی اسلامی ساخته شود.
مخاطبان از طریق این سامانه اعلام کرده‌اند از فرصت یکدستی ارکان حاکمیت که به لطف خداوند همه از عناصر انقلابی است، باید جهت جلوگیری از روند غلط سالیان گذشته در تغییر هویت شهری جامعه ایرانی نهایت استفاده شود. از همه مسئولان دولتی و ارکان نظام درخواست می‌شود بدون توجه به نظریات غلط بدنه کارشناسی غربگرای درون ساختارهای اداری، با بهره‌گیری از ایده‌‌ها و نظریات نخبگان و اصحاب فکر و اندیشه جبهه انقلاب اسلامی، نهضت ملی تولید مسکن را تبدیل به نهضت تولید مسکن ایرانی ـ اسلامی با معماری و هویت شهرنشینی ایرانی ـ اسلامی کنند.
به دنبال انقلاب شکوهمند اسلامی، تغییر وتحول دربخش های نظام سیاسی و …. صورت گرفت و تاثیر مبانی اسلامی در بسیاری از حوزه ها نضج گرفت. یکی از پیامدهای نیکو در خصوص تدوین و تصویب مصوبات قانونی در سطوح مختلف کشور تحت عنوان هویت اسلامی ایرانی و الگوی اسلامی پیشرفت وامثالهم بوده است. بخصوص در معماری وشهرسازی اسلامی مصوبات بسیار خوبی در ایجاد بسترهای قانونی برای اعمال هویت اسلامی در بخش های مربوطه صورت گرفته است ولی در سه دهه اخیر در بدنه اجرایی کشور ساری وجاری نشده است و نتیجه اینکه درکشور، با بی هویتی و حتی مغایر هویت اسلامی در حوزه های شهر، روستا و ساختمان ها در کاربری مختلف مواجه هستیم.
رهبر انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای نیز در این زمینه مطرح کرده‌اند؛ ما به برکت اسلام توانسته‌ایم هویت ایرانی خود را حفظ کنیم و این حقیقت، باید در همه خدمات و امور شهری خود را نشان دهد. همچنین اهتمام به احیا و توسعه نمادهای اسلامی ایرانی به ویژه در پوشش، معماری و شهرسازی با حفظ تنوع فرهنگی در پهنه سرزمین حائز اهمیت است و باید هرچه ممکن است محیط زندگی شهر، به گونه¬ای طراحی و ساخته شود که تحقّق سبک زندگی اسلامی، راحت تر امکان پذیر باشد
درباره موضوعات شهرسازی و ساخت مسکن به سبک معماری ایرانی ـ اسلامی با سعید سادات‌نیا، معمار و شهرساز، عضو شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران، به بحث و گفت‌وگو نشستیم که جزئیات آن به شرح ذیل است.
تحول در روند دیرین معماری بومی از حدود یک قرن پیش
بسیاری از شهروندان درخواست پیگیری تغییر معماری در تهران بر اساس رویکرد ایرانی و اسلامی هستند به نظر شما چقدر این موضوع قابلیت اجرایی دارد؟
موضوع معماری و شهرسازی مبحث بسیار گسترده‌ای است و ابعاد مختلفی دارد. از حدود یک قرن پیش، تحول در روند دیرین معماری بومی، بر اساس گسترش مبادلات فرهنگی و طراحی معماران تحصیل‌کرده فرنگ آن زمان، به سبک غربی شروع به شکل گیری کرد و این روند شروع تغییرات جدی بعدی معمار سبک سنتی، به سمت مدرنیسم را پی ریزی کرد. در حالی که قبل از آن یکپارچگی و یگانگی در معماری و شهرسازی وجود داشت و حتی تداوم چند هزار ساله در این زمینه کمابیش، جاری بود. اکنون تغییر معماری در تهران بر اساس رویکرد ایرانی و اسلامی باید بر اساس ابعاد مختلف سنجیده شود و موضوعات را اساسی مورد ارزیابی قرار داد.
چهره و فضابندی شهرها از چه زمانی تغییر کرد؟
تاثیر بر روی معماری ایرانی همزمان با گسترش انقلاب صنعتی اروپا و مبادلات تجاری در دنیا
چیدمان فضا و جایگیری فضاهای پر و خالی، گشایش چهره بنا به فضای عمومی،نقاشی‌دیواری روی بناها، تزئینات و مبلمان شهری از آن زمان، شکل به اصطلاح مدرن به خود گرفت و همزمان با گسترش انقلاب صنعتی اروپا و مبادلات تجاری در دنیا، بر روی معماری ایرانی هم تأثیر خود را گذاشت. نقطه اصلی این چرخش در معماری از میانه پهلوی اول شکل گرفت در حالی که آن زمان بیشتر معماری ایرانی حیاط به اصطلاح مرکزی دارد و بر پایه سنت چند هزار ساله این سرزمین شکل گرفته بود.
تا آن زمان شهر ایرانی بر پایه شبکه کوچه ها و محلات در طبعیت از بستر طبیعی بوم زیستی، تاریخی، فرهنگی خودشکل گرفته بود. با ورود اتومبیل، شکل و شمایل شهرها تغییر کرد و خیابان محور اصلی شکل گیری شهر شد. همچنین میدان‌های شهری، مثل میدان توپخانه تشکیل شد. بناها روبه خیابان کردند و نمای شهری مدرن شکل گرفت.
ساختمان‌ها و پنجره ها رو به خیابان کردند، در حالی که پیش از آن فضاها و خانه ها عموما پشت به معبر داشت و شاید به غیر از دکان ها و پاره ای فضا های عمومی، فقط سرویس‌های بهداشتی آن ها کنار کوچه‌ها هواکش داشت. البته کما بیش در روستاها مدل خانه‌ها متفاوت از شهر بود. به تدریج در شهرها ساختمان‌های عمومی شکل گرفته و راسته‌های تجاری، کافه‌ها و … تشکیل شد. همچنین بالکن‌ها و حیاط‌ها هم به طرف خیابان‌ها شکل گرفت. در مصالح ساختمانی هم تغییر ایجاد شد. به عبارتی عمدتا آجر کم کم جای خشت و گل را گرفت. چهره و فضابندی شهرها تغییر کرد.
ویژگی‌های معماری سنتی و مزایای آن نسبت به معماری مدرن چگونه است؟
معماری سنتی هماهنگ با اقلیم/هوشمندی در ساخت قنات‌ها و بادگیرها و زیرزمین‌ها
معماری سنتی اصولاً همراه با اقلیم شکل گرفته بود. به عبارتی معماری سنتی بومی و کاملاً بر اساس شرایط شهرها بود. به نوعی ا
ین سبک از معماری هوشمند بود و همانطور که می‌بینید این هوشمندی در ساخت قنات‌ها و بادگیرها همچنین زیرزمین‌ها، انواعی از این معماری هوشمندانه بود. زندگی تابستانه و زمستانه را در خانه‌ها تعریف می‌کرد. در جنوب ایران در دزفول و شوشتر حتی 5 طبقه زیر زمین ساخت و ساز انجام می‌گرفت و استخرها زیر زمین بود که اختلاف دمای منطقه که در سطح تا بیش از ۵۰ درجه هم می‌رسید، در زیر زمین بین ۱۸ تا ۲۰ درجه ثابت بود و آسایش محیطی در گرمترین روز سال برای ساکنان آن محل ایجاد می‌شد.
هوشمندی ذاتی در معماری داشتیم/ورود عجیب و غریب به شهر و فرهنگ شهر نشینی
شما اشاره به هوشمندی معماری سنتی در ایران داشتید مثال‌هایی در این زمینه بفرمایید و آیا بازگشت به این هوشمندی با تلفیق معماری مدرن و سنتی وجود دارد؟
بله، مردم در قدیم با مصالح بومی ساخت و ساز می‌کردند. معماری کویری هم هوشمندی خودش را داشت، یا به طور مثال پنجره‌ها با خار پوشانده می‌شدند که زمانی به آنها آب زده شود و همچون یک فن یا کولر عمل کند. ساخت بادگیر هم به همین صورت بود بنابراین ما در کشورمان هوشمندی ذاتی در معماری داشتیم که متأسفانه از در صد سال اخیر، به مرور،به این نوع معماری پشت شد. مصالح غربی مثلاً نماهای شیشه ای، سنگی و آلومینیومی و… برای همه ساختمان‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
این در حالی بود که معماری برای مثلا گیلان باید جداگانه و متفاوت از معماری در کویر و مناطق جنوب و کوهستانی باشد. اقلیم گیلان و کرمان با هم متفاوت است ما پیش از این معماری هوشمند منطبق با اقلیم داشتیم که می‌توانستیم با استفاده از تکنولوژی معاصر، این معماری را تقویت کنیم ولی متأسفانه این سبک از معماری نه تنها تقویت نشد بلکه در جهت حذف آن هم اقدام شده است. برای مثال ساخت این همه برج و بزرگراه و تونل، بدون برنامه کارشناسی شده و نیاز سنجی آینده نگر، تجاوز های عجیب و غریب به شهر و فرهنگ شهر نشینی و آسایش مردم انجام گرفت.
پلان سه‌بعدی برای شهرها ضرورت برون رفت از این چالش سیاه است
ضرورت‌های برون رفت از چالش‌های شهرسازی از منظر شما چگونه است؟
برنامه‌های راهبردی، منعطف و مشارکتی توزیع فضا، پلان سه‌بعدی برای شهرها و مناطق شهری مختلف به ویژه تهران، ضرورت برون رفت از این چالش سیاه است. اکنون متأسفانه زندگی روستایی و معماری آن هم تغییر کرده و خانه‌های روستایی تبدیل به ویلا شده است. با گران شدن زمین یک باغ منحصر به فرد گیلاس تبدیل به ویلا شده و کشاورزی دیگر معنایی ندارد.
از اصالت در زمینه معماری جدا شده‌ایم
از اصالت و اصل خود در زمینه معماری جدا شده‌ایم و کامل جذب تمدن مثلا مدرن معماری به سبک غربی شده‌ایم. در حالی که این نوع معماری برای ما مناسب نیست و نمی‌توانیم آن را بومی کنیم لذا این نوع از معماری نه تنها برای‌مان مفید نبوده و کارساز نشده بلکه عوارضش را هم نصیب‌مان کرده است.
ایجاد مدیریت شهری یکپارچه راهکار مهمی جهت رفع این معضلات
به نظر من ایجاد مدیریت شهری یکپارچه راهکار مهمی جهت رفع این معضلات در حوزه معماری و شهرسازی محسوب می‌شود. متأسفانه اکنون به طور مثال شهرداری یک تصمیم شهری می‌گیرد و سازمان محیط زیست، میراث فرهنگی و یا وزارت نیرو نیز تصمیم‌های جداگانه، منافع به صورت بخشی دیده می‌شوند. در صورتی که باید همه این موضوعات در یک قالب دیده شود و به آمایش امروزی سرزمینی بازگردیم.
برخی معتقدند تشکیل شورای همسان‌سازی در شهرسازی و معماری حائز اهمیت است نظر شما چیست؟
همچنین شورای همسان‌سازی را داشته باشیم.همه باید در حوزه معماری و شهرسازی همچون یک ارکستر بزرگ عمل کنیم و به نوعی یک رهبری هماهنگ برای مدیریت شهری انتخاب کنیم. شهرها امروز چشم و گوش شان خراش داده شده و پر از آلودگی‌های صوتی، تصویری، فرهنگی و محیط زیستی است. اگر به برنامه‌ها در مقیاس کلان شهری توجه کنیم و از صفر تا صد را در نظر بگیریم معماری شهرسازی در شهرهای مختلف اصلاح خواهد شد.
طرح‌های جامع و تفصیلی در این راستا حائز اهمیت است؟
از طرفی باید طرح‌های جامع و تفصیلی(راهبردی)با کمک بزرگ‌ترین تیم‌های کارآمد در نظر گرفته شود این مسأله برای تهران بسیار حائز اهمیت است. تهران اکنون جمعیت بسیار زیادی را از 12 تا 14 میلیون به صورت متغیر در خود جای داده در صورتی که به گفته کارشناسان، کاسه ظرفیت تهران لبریز شده است. این مسأله شهرسازی و معماری تهران را قطعا دستخوش تغییر می‌کند.
منطقه 22 محلی برای تنفس تهران بود/ تصمیم‌گیری‌های مشترک در کارگروه‌های ویژه
منطقه 22 محلی برای تنفس تهران بوده و باد غرب در این مکان هوای تهران را پالایش می‌کند. ولی با ساخت و سازهای متراکم در این محل، آلودگی‌های زیست محیطی ایجاد می‌شود. باید برای انبوه‌سازی و برج‌سازی، مسائل کلیدی را در نظر گرفت و میان دستگاه‌هایی مانند وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی سازمان برنامه و شهرداری جهت تصمیم‌گیری‌های مشترک کارگروه‌های ویژه تشکیل شود.
لزوم توجه به معماری ایرانی و بومی در ساخت مسکن ملی
ساخت مسکن ملی در دستور کار دولت و مسوولان شهری قرار گرفته چقدر توجه به موضوع معماری ایرانی و اسلامی در طراحی مسکن‌های جدید اهمیت دارد؟
اکنون که ساخت مسکن ملی توسط چندین دستگاه مانند شهرداری و وزارت راه مدنظر است بیشتر باید موضوع معماری ایرانی و اسلامی مورد توجه قرار گیرد و نهادهای اندیشه‌سازی گام‌های مؤثر را در این راستا انجام دهد.به نظرم طرحی روز آمد، مانند همان بخش آمایش سرزمینی که زمانی در سازمان برنامه و بودجه تشکیل شد، پایه‌گذاری خوبی در این راستا است و افق روشنی برای این مسأله ایجاد می‌کند. کارهای توسعه کلان مسکن با اولویت منافع و حقوق عمومی باید انجام گیرد به طوری که سکونت همراه با عدالت،آرامش، سلامت و تاب‌آوری را داشته باشیم از طرفی برای مدیریت آب، سیل و زلزله هم راهکارهای مناسب را باید اتخاذ کرد و از نیروهای متخصص در کارگروه‌های ویژه بهره‌مند شد.
بازنگری به اصل معماری و شهرسازی بومی یک ضرورت است و باید بتوانیم اقدامات مناسب را در این راستا انجام دهیم. چرا که همانطور که گفتم شهرسازی و معماری دیرین ما بسیار هوشمند است و می‌تواند نتایج بسیار مؤثری داشته باشد.
انتهای پیام/
لینک خبر: https://eghtesadmand.ir/?p=555668
