نقش منتقدان در رشد دانش و توانمندی قصه‌گویان/ پیشنهاد آموزش برای جشنواره قصه‌گویی

سعید حسام‌پور منتقد بیست‌وسومین دوره جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و رئیس مرکز مطالعات ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس در ابتدا درباره آشنایی خود با قصه‌گویی بیان کرد: من سال‌هاست در حوزه ادبیات کودک و نوجوان کار می‌کنم و باید بگویم گرایشی به نام ادبیات کودک و نوجوان در مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز که مدیر آن هستم، وجود دارد و اساسا یکی از بخش‌هایی که به صورت ویژه روی آن کار می‌کنیم، بخش قصه‌گویی است. به عنوان یک منتقد و مدیر این مرکز تلاش کرده‌ام در حوزه روایت و داستان اطلاعات خود را بالا ببرم و مجموع این دو باعث شده است به قصه‌گویان در راهی که پیش گرفته‌اند، کمک کنم.

این منتقد با اشاره به اینکه از حضور منتقدان در این دوره از جشنواره خرسند است، عنوان کرد: تصور من این است که برای رشد قصه‌گویی لازم است که منتقدان در کنار داوران در این جشنواره حضور پیدا کنند‌ چراکه نبود آن‌ها باعث می‌شود قصه‌گو از کاستی‌ها و برجستگی‌های ‌کار خود مطلع نشود و نداند که کجای راه را اشتباه رفته است.

وی ادامه داد: یک داور تنها به اجراهای برگزیده امتیاز می‌دهد و به بقیه مسائل از جمله آنکه شیوه بیان قصه با چه مشکلاتی مواجه است، قصه ایراد دارد یا اجرای قصه‌گو و… کاری ندارد در حالی که منتقدان به تمام این مسائل توجه دارند چراکه معتقدند اگر قصه‌گو نکات ریز را رعایت کند، تحولی در قصه‌گویی‌اش ایجاد می‌شود.

رقابت بین قصه‌گویی و رسانه‌های جذاب

رئیس مرکز مطالعات ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه یک قصه‌گو بهتر است برای ارتقای کار خود با منتقد ارتباط برقرار کند، تصریح کرد: اگر ما به عنوان منتقد بتوانیم روشن‌تر با قصه‌گویان ارتباط برقرار کنیم و اشکال کار آن‌ها را در شبکه پرداخت و چینش قصه‌ها به آن‌ها بگوییم، قطعا با قصه‌گوهای بهتری روبه‌رو خواهیم شد.

حسام‌پور تاکید کرد: متاسفانه چیزی که من از برخی از قصه‌گوها در دوره‌های پیشین جشنواره‌ قصه‌گویی و یا در دوره بیست‌وسوم دیدم این است که درک دقیقی از ساختار داستان ندارند یعنی قصه خود را با مقدمه آغاز می‌کنند، در حالی که اصلا ضرورتی ندارد و یا هنگام نقل کردن یک قصه، داستان فرو می‌ریزد بدون آنکه دلیلی برای آن داشته باشند.

وی با بیان اینکه مخاطب امروز ما مخاطب ۱۰ یا ۳۰ سال پیش نیست، اظهار کرد: امروز نیاز به یک پرداخت دقیق‌تر از قصه و اجرا حس می‌شود تا قصه‌گو بتواند مخاطب را جذب کند، چراکه مخاطب امروز با جذابیت‌های بصری بیشتری در رسانه‌های دیگر روبروست که متاسفانه در این رقابت بین قصه‌گویی و رسانه‌های جذاب، قصه‌گو شکست می‌خورد. از سوی دیگر نمی‌توان گفت چون رسانه‌ها جذابیت‌های بصری دارند، قصه‌گویی را کنار بگذاریم بلکه یکی از وظایف منتقد این است که آرام آرام این فرهنگسازی دقیق‌تر و سنجیده‌تر را در ارتباط با انتخاب قصه و چگونگی ارتباط با مخاطب به قصه‌گو گوشزد کند‌.

این منتقد افزود: همچنین قرار نیست ما همان قصه‌های قدیمی که در بافت گذشته اتفاق افتاده است، برای مخاطب روایت کنیم، بلکه باید قصه‌ها به‌روز شوند برای همین گمان من بر این است که منتقدان می‌توانند قصه‌گویان را با ابعاد موثر و قابل توجه در ارتباط با مخاطب و جذب او آشنا کنند.

منتقد می‌تواند به رشد بیشتر دانش و توانمندی قصه‌گویان کمک کند

حسام‌پور درباره انتخاب درست یک قصه و ارائه آن مطرح کرد: بسیاری از مواقع قصه‌گو یک داستان خوب دارد، اما در اجرا آنگونه که باید درست عمل نمی‌کند. از سوی دیگر ممکن است قصه خوبی در دست نداشته باشد اما با ارائه درست و پرداخت متفاوت و روزآمد مخاطب را جذب کند، به عبارتی منتقد می‌تواند با لحاظ کردن نکاتی که گفتم به فرهنگسازی و رشد بیشتر دانش و توانمندی قصه‌گویان کمک کند.

وی با اشاره به اینکه همیشه قرار نیست قصه‌گو از ابزارهای مختلف در صحنه استفاده کند چراکه مخاطب امروز به دنبال ابزاری نیست که در دست قرار می‌گیرد، گفت: زیباترین مواردی که در قصه‌گویی خلاق گفته می‌شود این است که قصه‌گو از امکانات بدنی و بیانی خود چگونه استفاده کند تا مخاطب با او همراه شود، یعنی اتفاق مهم زمانی رخ می‌دهد که قصه‌گو از بدن و قدرت بیانی خود به‌گونه‌ای بهره ببرد که برای مخاطب جذاب باشد.

این منتقد با بیان اینکه قصه‌گویان لازم است دانش خود را بالا ببرند و در شیوه اجرا بازنگری کنند، گفت: طی دو روزی که از جشنواره قصه‌گویی گذشته است، متوجه شده‌ام که مطالب اضافی در قصه‌ها گفته می‌شود. همچنین در حال حاضر نیازی به مقدمه طولانی و خسته‌کننده نیست چراکه اگر قصه‌گو از کارکردهایی که به پیشبرد قصه کمک می‌کند، استفاده نکند، نمی‌تواند رشد کند. پس قصه‌گویان ما باید دانش خود را در حوزه انتخاب، دانش قصه‌شناسی، پرداخت قصه و اجرای آن بالا ببرند و این کار جز با مطالعه، تمرین و درنگ بیشتر میسر نیست. همچنین لازم است این دوستان با پژوهش ارتباط مؤثرتری برقرار کنند که اگر این اتفاق رخ بدهد یقینا شاهد اجراهای درخشان‌تری از قصه‌گویان خواهیم بود.

قصه‌گویان تلاش کنند از یکدیگر بیشتر یاد بگیرند

به گفته حسام‌پور، این مساله طبیعی است که هر کشوری یک سری داشته‌های فرهنگی قوی دارد و با ارائه و نمایش آن‌ها می‌تواند خود را معرفی کند. در حقیقت قصه‌ای که به شکل کتاب در می‌آید ممکن است مخاطب کمتری را با خود همراه کند، اما وقتی کسی آن را اجرا می‌کند به دلیل آنکه از امکانات بیشتری بهره می‌برد، می‌تواند تاثیر بیشتری هم روی مخاطب بگذارد.

وی تصریح کرد: قصه‌گویان با در دسترس بودن فضای مجازی می‌توانند فرهنگ و داشته‌های خود و همه آنچه را که اصالت سرزمینشان است به مخاطب خارجی معرفی کنند. همچنین این افراد با شرکت در رقابت‌های مختلف می‌توانند دانش خود را روزآمد کنند، یاد بگیرند و آموزش ببینند. توصیه من به قصه‌گویان این است که تلاش کنند از یکدیگر بیشتر یاد بگیرند و در رفتار و حرفی که منتقد می‌زند تا به آن‌ها کمک کند، تامل کنند تا باعث رشد قصه‌گویی و معرفی آن به خارج از کشور و گسترش و تعمیق فرهنگ قصه‌گویی شوند.

رئیس مرکز مطالعات ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شیراز در پایان با ارائه پیشنهادی برای برگزاری بیست و چهارمین دوره جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی گفت: اگرچه توقع زیادی است اما اگر در یک سال پیش رو تلاش کنیم تا بیشتر به قصه‌گویان آموزش دهیم که برای جذب مخاطب و ارائه درست یک قصه چه کاری را باید انجام دهند، قطعا با قصه‌گویان حرفه‌ای‌تری در جشنواره بعد مواجه خواهیم شد و توصیه می‌کنم این اتفاق به شکل‌های مختلف در استان‌ها رخ دهد. همچنین نیاز است از منتقدان در اینگونه جشنواره‌ها بیشتر استفاده شود تا ارتباط بین قصه‌گو و منتقد شکل مؤثرتری به خود بگیرد و هم‌افزایی بین منتقدان و قصه‌گویان رقم بخورد‌.

بیست‌وسومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی صبح روز ۲۵ آذر ۱۴۰۰ در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز به کار کرد و تا روز ۳۰ آذر ادامه دارد.

انتهای پیام/