خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در بیست‌وهشتمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء ۲۸ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت‌الاسلام محسن قرائتی تقدیم می‌شود.
آیه ۱۸ سوره مبارکه حشر
«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ» اى کسانى که ایمان آوردهاید! از خداوند پروا کنید و هر کس به آن چه براى فرداى (قیامت) خود فرستاده است، بنگرد. باز هم از خدا پروا کنید که خداوند به آنچه انجام مىدهید، به خوبى آگاه است.
شرح آیه ۱۸ سوره مبارکه حشر توسط حجت‌الاسلام قرائتی
فرمان به تقوا و تکرار آن در یک آیه
فرمان تقوا در این آیه تکرار و تأکید شده است که علاوه بر تأکید، مىتواند معانى متعدّدى داشته باشد، از جمله: ۱. تقواى اول مربوط به اصل کار و تقواى دوم مربوط به کیفیت آن باشد. ۲. تقواى اول مربوط به انجام کار خیر و تقواى دوم مربوط به ترک محرمات باشد. ۳. و شاید تقواى اول مربوط به توبه از گذشته و تقواى دوم مربوط به ذخیره آینده باشد.
با شاد کردن مردم برای قیامت خود ذخیره کنید
در روایات مىخوانیم: با نیمى از یک دانه خرما، یا اگر ندارید با سخنان خوب، دلهایى را شاد کنید تا در قیامت که خداوند مىپرسد: من به تو چشم و گوش و … دادم چه ذخیرهاى فرستادى، شرمنده نباشید. زیرا در آن روز بعضى به هر سو مىنگرند، ولى ذخیرهاى که وسیله نجاتشان باشد از پیش نفرستادهاند.[۱]
پیامهایی از آیه ۱۸ سوره مبارکه حشر
۱- ایمان، زمینه تقوا و شرط ثمر بخشى ایمان، داشتن تقوا است. «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا»
۲- به امید کار خیر وارثان نباشیم، هرکس به فکر قیامت خود باشد. «وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ»
۳- در آنچه به عنوان عمل صالح ذخیره مىکنیم، دقّت کنیم. «وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ»
۴- محاسبه نفس لازم است. «وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ» (اگر امروز دقّت نکنیم، دقّت فردا سبب شرمندگى خواهد بود. «یوْمَ ینْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یداهُ وَ یقُولُ الْکافِرُ یا لَیتَنِی کُنْتُ تُراباً»[۲]
۵- قیامت، نزدیک است. «لِغَدٍ» (چنانکه در جاى دیگر نیز مىفرماید: «إِنَّهُمْ یرَوْنَهُ بَعِیداً وَ نَراهُ قَرِیباً»[۳]
۶- آیندهنگرى و عاقبتاندیشى، لازمه ایمان است. «ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ»
۷- تقوا، زمینه محاسبه نفس و محاسبه نفس، سبب رشد و تقویت تقوا است. («وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ» میان دو «اتَّقُوا اللَّهَ» قرار گرفته است).
۸- هیچ کس در هیچ مرحلهاى خود را ایمن نداند. «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ … وَ اتَّقُوا اللَّهَ»
۹- ایمان به خبیر بودن خداوند، عامل تقوا است. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ … إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ»
آیات ۱۹ و ۲۰ سوره مبارکه حشر
«وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ * لا یسْتَوِی أَصْحابُ النَّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ أَصْحابُ الْجَنَّهِ هُمُ الْفائِزُونَ» همچون کسانى نباشید که خدا را فراموش کردند، پس خدا نیز آنان را به خود فراموشى گرفتار کرد. آنان همان فاسقانند. اهل آتش و اهل بهشت یکسان نیستند، اهل بهشت همان رستگارانند.
شرح آیات ۱۹ و ۲۰ سوره مبارکه حشر توسط حجت‌الاسلام قرائتی
کسانی‌که خدا را فراموش کرده‌اند منافق‌اند
مصداق روشن کسانى که خداوند را فراموش کردند، منافقانند. در آیه ۶۷ سوره توبه درباره منافقان مىخوانیم: «نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیهُمْ» البتّه خداوند فراموشکار نیست، بلکه لطف خود را از آنان باز مىدارد. «وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیا»[۴]
غفلت، خطرناکترین آفت انسان است. قرآن مىفرماید: گروهى از مردم، از چهارپایان بدترند، زیرا غافلند، «أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ»[۵]
غفلت عاملی برای سقوط انسان
بنابراین غفلت از خدا «نَسُوا اللَّهَ»[۶]، غفلت از قیامت «نَسُوا یوْمَ الْحِسابِ»[۷] و غفلت از آیات الهى، «أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسِیتَها»[۸] باعث سقوط انسان به مرحلهاى پستتر از حیوانیت مىشود. کسى که خدا را فراموش مىکند، قهراً فردى بىراهه، بىرهبر، بىهدف و بىقانون، غرق در شهوات مىشود و تمام هدفها و عملکردش سلیقهاى و مطابق تمایلات و هوسهاى خودش مىشود و این بزرگترین خطر براى انسان است.
کسىکه لطف او را فراموش کند، مأیوس شده و به بن بست مىرسد.
کسىکه عفو او را فراموش کند، خود را قابل اصلاح نمىبیند و دست به هر کارى مىزند.
کسىکه رهبران الهى را فراموش کند، دنبال هر طاغوتى مىرود و فاسد مىشود.
کسىکه قانونِ او را فراموش کند، هر روز به سراغ صدایى مىرود و سر در گم مىشود.
کسىکه راه او را فراموش کند، در میان صدها راه دیگر گیج شده و به بىراهه مىرود.
کسىکه اولیاى او را فراموش کند، دوستان ناباب او را به بازى مىگیرند.
کسى که نعمتهاى خدا را فراموش کند، متملّق دیگران مىشود.
کسى که خدا را فراموش کند، قهراً اهداف حکیمانه او در مورد آفرینش انسان را فراموش خواهد کرد و هرکه هدف خلقتش را فراموش کند، عمر، سرمایه و استعدادش را هدر مىدهد.
انسان فطرتاً خداشناس است و فراموشى، عارض بر او مىشود. کلمه «نسیان» در موردى است که قبلًا علم و توجه باشد.
پیامهایی از آیات ۱۹ و ۲۰ سوره مبارکه حشر
۱- مؤمنان، در معرض غفلت از یاد خدا هستند و نیاز به هشدار دارند. «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ … وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ»
۲- گام اول سقوط، از خود انسان است، خودفراموشى کیفر الهى است. «نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ»
۳- کیفر الهى متناسب با عمل است. «نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ»
۴- گناه و انحراف، ثمره غفلت از یاد خداست. «نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ»
آیه ۲۱ سوره مبارکه حشر
«لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَیتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیهِ اللَّهِ وَ تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یتَفَکَّرُونَ» اگر این قرآن را بر کوهى نازل کرده بودیم، بى شک آن کوه را از خشیت خداوند، خاشع و فرو پاشیده مىدیدى. ما این مثالها را براى مردم مىزنیم، شاید بی‌اندیشند.
تربیت در قرآن
۱- یکى از شیوههاى تربیت، توبیخ غیر مستقیم است. «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ … تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها…»
۲- قرآن، کتاب الهى، کمبودى ندارد، مردم قابلیت لازم را ندارند. «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا…»
۳- استفاده از تمثیل در بیان حقایق معنوى، شیوهاى قرآنى است. «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ…»
۴- چگونه است که کوه با آن صلابت، در برابر عظمت قرآن خاشع است، امّا قلب برخى انسانها، از سنگ سختتر؟ «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَیتَهُ خاشِعاً…»
۵- هستى، شعور دارد. اگر قرآن بر کوه نازل مىشد، خشوع و خشیت از آن ظاهر مىگشت. «لَرَأَیتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیهِ اللَّهِ»
۶- امثال و تمثیلات قرآنى، نیاز به تدبّر و تفکّر دارد و گرنه به درستى درک نمىشود. «تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یتَفَکَّرُونَ»
آیه ۲۲ سوره مبارکه حشر
«هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیبِ وَ الشَّهادَهِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ» او خدایى است که معبودى جز او نیست، به غیب و شهود آگاه است. او مهربان و بخشنده است.
شرح آیات ۲۱ و ۲۲ سوره مبارکه حشر توسط حجت‌الاسلام قرائتی
سفارش به تلاوت آیات پایانی سوره حشر در روایات
در روایات، براى تلاوت آیات آخر سوره حشر، سفارش بسیار شده و برکات گوناگونى براى آن بیان گردیده که از جمله آن، بخشیده شدن گناهان و رسیدن به مرز مقام شهید است.
احتمال مىرود که انسان در میان اسمایى که در این آیات (۲۲- ۲۴) آمده است، به اسم اعظم دست پیدا کند، زیرا در این آیات، حدود پانزده و یا با عنایتى، هجده صفت از صفات الهى آمده است که هر کدام نشانگر کمالات بى‌انتهاى اوست. معبود واقعى، وجودى است که علم و رحمت و قداست و عزّت و قدرت و عظمت و احاطه کامل را داشته باشد و چون این صفات مخصوص خداوند است، پس معبودى جز او نیست.
در قرآن هر کجا غیب و شهود کنار هم آمده، ابتدا غیب آمده و سپس شهود و این اشاره است یا به اهمیت آن یا به کثرت موارد آن. امام صادق علیه السلام فرمود: «الغیب ما لم یکن و الشهاده ما قد کان»[۹] غیب آن است که واقع نشده و شهود آن است که وجود یافته است.
پیامهایی از آیه ۲۲ سوره مبارکه حشر
۱- یکتایى و یگانگى، اولین و مهمترین اصل در صفات الهى است. «هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ»
۲- او که همه به دنبال اویند، خداست. «هُوَ اللَّهُ»
۳- علم خداوند به غیب و شهود یکسان است. «عالِمُ الْغَیبِ وَ الشَّهادَهِ»
۴- با اینکه خداوند همه چیز را مىداند، «عالِمُ الْغَیبِ وَ الشَّهادَهِ» ولى با رحمت با بندگان برخورد مىکند. اگر علم او بیمآور است، رحمت او امیدبخش است و در تربیت، انسان باید بین بیم و امید باشد. «الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ»
۵- هر موجودى جز خداى یکتا، فاقد علم و رحمت گسترده است. «هُوَ … عالِمُ الْغَیبِ … هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ»
آیه ۲۳ سوره مبارکه حشر
«هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یشْرِکُونَ» اوست خداى یکتا که معبودى جز او نیست، فرمانروا، منزّه از هر عیب، سلامتبخش، ایمنى بخش، مسلّط بر همه چیز، قدرتمندِ شکستناپذیر، صاحب جبروت و کبریایى. منزّه است از هر چه براى او شریک قرار مىدهند.
لغات مهم آیه
«ملک» به معناى مالک امور مردم و اختیاردار حکومت آنان است. «قدوس» به معناى پاک و منزّه از هر عیب و نقص، «مهیمن» به معناى صاحب سلطه و سیطره و مراقبت است.
«جبار» به دو معناى قادر بر جبر و جبران‌کننده آمده است. «سلام» یعنى کسى که با سلام و عافیت برخورد مىکند، نه با جنگ و ستیز و یا شرّ و ضرر. «مؤمن» نیز یعنى کسى که به تو امنیت مىدهد و تو را در امان خود حفظ مىکند.[۱۰]
فرمانروایی خدا و فرمانروایی بشر
حاکمان بشرى سر تا پا عجز و نیاز و محدودیت و نقص هستند و مردم از آنان در امان نیستند. امّا خداوند متعال، فرمانروایى است که هم قداست دارد و از هر عیب و نقصى به دور است، هم ایمنى بخش است، هم بر همه چیز سیطره و نفوذ دارد، داراى قدرتى نفوذناپذیر است، جبران کننده است و عظمت و کبریایى دارد.
پیامهایی از آیه ۲۳ سوره مبارکه حشر
۱- یکتا معبود هستى، کسى است که فرمانروایى مطلق دارد. «هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ»
۲- فرمانروایى خداوند، از هر گونه ظلم و کاستى به دور است و مملوّ از قداست مىباشد. «الْقُدُّوسُ السَّلامُ»
۳- خداوند هیچ گونه ضررى به خلق خود نمىزند. «السَّلامُ»
۴- خداوند، احاطه کامل بر هستى دارد. «الْمُهَیمِنُ»
۵- پندارهاى مشرکان درباره خداوند، نادرست است. «سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یشْرِکُونَ»
آیه ۲۴ سوره مبارکه حشر
«هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى یسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» اوست خداوندِ آفریننده، پدیدآورنده و صورت بخش، بهترین نامها و صفات براى اوست. آنچه در آسمانها و زمین است، تسبیحگوى اویند و اوست تواناى بىهمتا و با حکمت.
شرح آیات ۲۳ و ۲۴ سوره مبارکه حشر توسط حجت‌الاسلام قرائتی
سوره‌ای که آغاز و پایانش با تسبیح خداوند است
«بارئ» به معناى پدید آورندهاى است که پدیدههایش از یکدیگر متمایز و متفاوت باشند.
این تنها سورهاى است که آغاز و پایانش با تسبیح الهى است. «سَبَّحَ لِلَّهِ … یسَبِّحُ لَهُ …» آیه اول آن سخن از عزّت و حکمت است و آیه آخر آن با عزیز حکیم پایان یافت.
پیامهایی از آیه ۲۴ سوره مبارکه حشر
۱- خداوند، آفرینندهاى است که در آفرینش مخلوقاتش، از کسى یا جایى الگوبردارى نکرده است، بلکه خود، صورت بخش پدیدههاست. «الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ»
۲- کسى که تمام کمالات را داراست، سزاوار تسبیح همه هستى است. «لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى یسَبِّحُ لَهُ …»
۳- تسبیح موجودات، نشانه نوعى علم و شعور در هستى است. «یسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
۴- تسبیح موجودات، تذکّرى به انسانهایى است که اهل تسبیح نیستند. «یسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
۵- قدرت خداوند همراه با حکمت است نه ستم و تجاوز. «هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ»
پی‌نوشت‌ها
[۱] . تفسیر نورالثقلین
[۲] . نبأ، ۴۰
[۳] . معارج، ۶
[۴] . مریم، ۶۴
[۵] . اعراف، ۱۷۹
[۶] . توبه، ۶۷
[۷] . ص، ۲۶
[۸] . طه، ۱۲۶
[۹] . تفسیر راهنما؛ معانى الاخبار، ص ۱۴۶
[۱۰] . تفسیر المیزان
انتهای پیام/
لینک خبر: https://eghtesadmand.ir/?p=45853
