زرشناس: اقتصاد شبه‌مدرن استقلال، هویت ایرانی و ظرفیت‌های بومی را از ما سلب می‌کند

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، نهمین قسمت از ویژه‌برنامه «زاویه» شب گذشته ۱۹ بهمن‌ماه با حضور شهریار زرشناس استاد دانشگاه پخش شد.

زرشناس در این قسمت از مجله علوم انسانی ویژه‌برنامه دهه فجر که با موضوع «ایده انقلاب» روی آنتن رفت، گفت: هنگامی که از ایده انقلاب سخن می‌گوییم یعنی از حقیقت و ماهیت وجودی آن حرف می‌زنیم.

وی در ادامه با بیان اینکه انقلاب‌ها در فضاهای اجتماعی، سیاسی اقتصادی و عوالم تاریخی شکل می‌گیرند،گفت: حقیقت انقلاب یک حقیقت تحولی است چرا که انقلاب‌ها هنگامی شکل می‌گیرند که جامعه دچار مشکلات، انسداد و یا تضادهای حاد شده باشد.

پیشینه ایرانی ـ اسلامی، قربانی مدرنیته غربی

زرشناس ادامه داد: تاریخ دو قرن اخیر ما که در آن دوران سیطره شبه مدرنیته بر ایران به ویژه از اواسط قاجار به بعد خودنمایی می‌کند و فصل تازه ای آغاز می‌شود. در این دوران عالم ایرانی، اسلامی ما به دست نظام سلطه جهانی به کنار رانده می‌شود و تلاش می‌کند تا صورت‌بندی تجدد‌مآبی را پیاده‌سازی کند. 

این استاد دانشگاه در همین راستا افزود: تجدد مآبی یعنی مدرنیته ناقص، بیمار و معلول که ایران را اسیر شبه مدرنیته می‌کند. شبه مدرنیته استقلال، هویت ایرانی، توانایی و ظرفیت‌های بومی را از ما سلب می‌کند و ایران را به یک ملت اقماری و پیرامونی تبدیل می‌کند که در مسیر تعیین شده کشورهای متروپل حرکت می‌کند. شبه مدرنیته هیچ رهاوردی برای ایران ندارد و موجب اقتصاد وابسته، افزایش فاصله طبقاتی و گسترش فقر می‌شود.

تجربه مدرنیته، تجربه‌ای کاملاً شکست خرده است

وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ در حالی شکل می‌گیرد که شبه مدرنیته بیش از ۱۰۰ سال در ایران پیاده‌سازی شده است، گفت: تجربه مدرنیته در ایران تجربه‌ای کاملاً شکست خورده است که تونل وحشتی را در تاریخ معاصر ما ایجاد کرده است. ایران پیش از سیطره شبه مدرنیته آرمانی نیست اما حداقل دارای فضای فرهنگی و ادبی ایرانی اسلامی است و به برپایی دولت‌های قدرتمند مثل صفویه منجر شده بود. ایران پیش از شبه مدرنیته دارای استقلال نسبی با روی کار آمدن دولت‌های توانمند داشت و دارای هویت و استمرار تاریخی بود. 

 ایده انقلاب رستاخیر ظرفیت‌های ایرانی، اسلامی است

زرشناس با تاکید بر اینکه شبه مدرنیته انسداد تاریخی در ایران ایجاد کرد و جامعه ایرانی راهی برای مقابله با آن پیش روی خود نداشت، گفت: ملت ایران در چنین شرایطی با تکیه بر ظرفیت‌های ایرانی اسلامی خود تلاش کرد تا سیطره شبه مدرنیته را عقب براند و بشکند که موفق هم بود. انقلاب اسلامی ایران رستاخیز عالم ایرانی، اسلامی مقابل سیطره ظالمانه تجدد مآبی وابسته بود. ملت ایران رهبری انقلاب را به دست روحانیون که بیشترین فاصله را با شبه مدرنیته دارند می‌سپارد.

گمشده دو قرن اخیر ایران پیش از انقلاب، اسقلال است

زرشناس در ادامه گفت: وضع و شرایط پیش از انقلاب اسلامی ایران غیر قابل اصلاح بود و هیچ راهی جز انقلاب و دگرگونی وجود نداشت چرا که ایران دچار استعمار فراگیر و وابستگی تمام شده بود. نظریه‌ای عنوان می‌شود که انقلاب‌ها فرزندان خود را می‌خورد و از بین می‌برد و انقلاب اسلامی ایران هم از این قاعده مستثنی نیست اما اصلا چنین نگاهی واقعیت ندارد چرا که همه انقلاب‌ها از این قاعده پیروی نمی‌کنند. انقلاب‌ها و  همه تحولات اجتماعی ممکن است به سوی تسویه شدن و غربال حرکت کنند.

وی افزود: اگر انقلاب‌ها را از تاریخ بگیریم هیچ باقی نمی‌ماند. به عنوان مثال اگر فرانسه انقلاب نمی‌کرد فرانسه‌ای باقی نمی‌ماند یا همین انگلیس که در حال حاضر حرف‌های ضد انقلابی می‌زند اگر دچار انقلاب نمی‌شد حرفی برای گفتن نداشت. یا چین که بسیار مورد توجه دنیای امروز است بدون انقلاب به چنین موفقیت‌ها و توفیقاتی نمی‌رسید.

زرشناس افزود: فعالیت‌های ضد انقلابی در حالی از سوی کشورهایی که خودشان بر اثر انقلاب سر بلند کرده‌اند بیان می‌شود که جوامع گوناگون جهان عزم مبارزه علیه استعمار حاکم از سوی همین کشور‌های انقلابی را دارند. کشورهای استعمارگر همانند انگلیس برای خلع سلاح جریان انقلابی کشورهای پیرامونی انواع تئوری‌های ضد آرمان‌گرایی و انقلابی را راه اندازی می‌کنند.

وی افزود: ناتوی فرهنگی در سال‌های ۱۹۵۰ به بعد تلاش می‌کند تا انقلاب‌ها و آرمان‌گرایی و استقلال طلبی را خلاف عقلانیت و نادرست جلوه دهد. به عنوان مثال جورج اورول برای نوشتن «قلعه حیوانات» پول می‌گیرد و اثری سفارشی در راستای اهداف ضد آرمانگرایانه دیگر ملت‌های دنیا خلق می‌کند.

جامعه ایرانی با انقلاب اسلامی ایران، استقلال یافت

وی افزود: سلطه بیگانه و نظام جهانی از دستیابی هر ملتی به استقلال ممانعت می‌کند چرا که استقلال پیش شرط هر چیزی است و تا استقلال نباشد اراده ملی غیر ممکن خواهد بود. جامعه ایرانی با انقلاب اسلامی ایران، استقلال یافت و خودش تصمیم گیرنده سرنوشت خود شد.

زرشناس ادامه داد: با پیروزی انقلاب اسلامی ایران جریان تهاجم فرهنگی و نفوذ ایدئولوژیک در بسیاری از مواقع بدنه رای دهنده کشور را تحت تاثیر قرار داد. البته ما نیز از نظر تئوریک کم کاری‌های بسیاری داشتیم.

محتاج به اقتصادی با گفتمان انقلاب هستیم

وی افزود: با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اقتصاد انقلابی را جایگزین اقتصاد سرمایه داری شبه مدرنیته استسماری ظالمانه ایران پیش از انقلاب نکردیم. به همین دلیل همان نوع اقتصاد پیش از انقلاب تداوم پیدا کرد و مشکلات اقتصادی قبل از انقلاب را بار دیگر تکرار کرد.

زرشناس ادامه داد: اقتصاد انقلاب مستلزم آوردن ایده انقلاب در متن اقتصاد است. ما باید اقتصاد را از حالت ساخت اقتصاد سرمایه داری شبه مدرن خارج کنیم.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: مشکلات امروز ما از جمله تورم، بیکاری، فاصله طبقاتی، رانت خواری و مدیران نجومی بگیر همه نتیجه نظام اقتصادی شبه مدرن حاکم بر ایران است. نتایج فاجعه بار این اقتصاد شبه مدرن با نسخه نئولیبرالی که در سال‌های ۶۸ و ۶۹ بر ایران حاکم شد تشدید یافت.

وی افزود: برای برون رفت از این شرایط باید انقلاب را به اقتصاد ببریم و ساخت اقتصادی‌مان را انقلاب کنیم. یعنی بخش تولیدی را با بخش مصرفی هماهنگ کنیم. اقتصاد انقلابی باید عدم توازن تولید و مصرف را از بین ببرد و آن را متعادل کند.

زرشناس با تاکید بر اینکه انقلابی‌گری یعنی وارد کردن تفکر انقلابی به حوزه‌هایی که تا کنون وارد نشده است، گفت: برای رفع موانع اقتصادی باید به انقلابی‌گری نزدیک شویم. اقتصاد انقلابی تولید را قوت، بیکاری را کاهش و تورم را کم می‌کند. تورم ما ناشی از کمبود تولید است اما اقتصاددان‌های نئولیبرال ما روی انباشت سرمایه تأکید دارند.

استقلال فرهنگی حافظ هویت ملی است

زرشناس با تأکید بر اساس شبه مدرنیته بر وابستگی افزود: انقلاب اسلامی ایران و ظرفیت‌های آن در تقابل با ظرفیت‌های فرهنگی شبه مدرنیته ای قرار گرفته است که بخشی از آن توسط بیگانگان مدیریت می‌شود.

وی در ادامه در مورد استقلال فرهنگی گفت: هر عالم تاریخی و حوزه تمدنی دارای هویتی است که استقلال فرهنگی نماد و پاسدار آن هویت فرهنگی است و اساسا عوالم تاریخی بدون این هویت‌های فرهنگی وجود نخواهد داشت.

زرشناس افزود: هنگامی که استقلال فرهنگی را از دست بدهیم استقلال هویتی مان را از دست می‌دهیم  یعنی مفاخر ادبی و فرهنگی خود را از جمله حافظ، سعدی و فردوسی و امثال آن را به عنوان نمایندگان استقلال هویتی ایران از دست داده ایم.  جای استقلال هویتی از دست رفته را مفهوم لیبرالی آزادی می‌گیرد.مفهومی که تنها به دنبال آزادی سود و سرمایه است و اخلاق را کنار بگذارد و جای همه تفکرات و نظریه‌های موجود را بگیرد.

ویژه برنامه «زاویه» به مناسبت دهه فجر از نهم تا بیستم بهمن‌ماه، به مدت ده شب ساعت ۲۲ از شبکه‌ چهار سیما پخش خواهد شد. در این ویژه برنامه‌ها، موضوعات مرتبط با رویداد انقلاب اسلامی از نگاه اندیشمندان علوم انسانی مورد واکاوی قرار می‌گیرد.

انتهای پیام/