اقدامات وزارت نفت برای اجرای قانون هوای پاک/ کاهش مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها

پایین آمدن دمای هوا هر ساله در کلانشهرهای کشور افزایش آلودگی و ایجاد مه غلیظ در آسمان را در پی دارد، در این میان وزارت نفت همواره تلاش کرده است در این ایام با مدیریت توزیع سوخت استاندارد در شهرها از این مقدار آلودگی بکاهد.

به گزارش خبرگزاری فارس و به نقل از روابط عمومی وزارت نفت، سالانه ۷ میلیون نفر جان خود را به علت آلودگی هوا یا دلایل منتسب به آن از دست می‌دهند. سهم ایران از آن بین ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر است، البته بر اساس آمار، سال گذشته ۲۱ هزار نفر در ۲۷ شهر کشور جان خود را به علت آلودگی هوا از دست دادند؛ تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد آلودگی هوا معضلی قابل‌حل است.

ایران هم قانون هوای پاک را برای گذر از این مرحله تصویب کرده است، اما به نظر می‌رسد تاکنون آن‌طور که باید می شد اجرا نشده است. اما دولت سیزدهم مصمم به کاهش آلودگی هواست و منابع مالی کافی هم برای این منظور وجود دارد، در این میان وزارت نفت با اجرای پروژه‌های کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی تلاش می‌کند سهم خود برای داشتن هوای پاک‌تر را افزایش دهد.

دولت سیزدهم به‌ منظور افزایش تولید و کیفیت فرآورده‌های نفتی در کشور، ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را در دستور کار دارد، زیرا تأمین سوخت موردنیاز کشور از مهم‌ترین ارکان امنیت انرژی به‌شمار می‌رود، از همین رو همواره بر تأمین و توزیع پایدار سوخت در کشور تأکید شده و در این بین بنزین به‌عنوان راهبردی‌ترین سوخت مصرفی، اهمیتی بسزا دارد.

*اقدامات وزارت نفت برای اجرای قانون هوای پاک

قانون هوای پاک برای کاهش آلودگی هوا تکالیف متعدد و متنوعی را به‌عهده دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت نفت گذاشته است، فارغ از اینکه اجرای بخش مهمی از این تکالیف به سرمایه‌گذاری کلان و منابع مالی گسترده نیاز دارد و صنعت نفت به‌دلیل تحریم‌ها با محدودیت‌های مالی روبه روست، با این حال وزارت نفت اقدامات مهمی را برای عمل به مفاد این قانون فراتر از محدودیت‌های اعمال‌شده انجام داده یا در حال انجام دارد.

با وجود افزایش هشت درصدی مصرف سوخت معادل نیروگاه‌ها در پاییز ۱۴۰۱ نسبت به پاییز ۱۴۰۰ شاهد افزایش تحویل سوخت پاک گاز طبیعی به نیروگاه‌ها به میزان ۲۳ میلیون مترمکعب در روز (معادل ۱۴ درصد افزایش نسبت به پارسال) بوده‌ایم، از این‌رو مصرف سوخت مایع نفت گاز و نفت کوره در نیروگاه‌ها ۴ میلیون لیتر در روز کاهش یافته و به این ترتیب سهم سوخت مایع نفت گاز و نفت کوره از ۲۴ درصد در پاییز ۱۴۰۰ به ۲۰ درصد در پاییز ۱۴۰۱ کاهش یافته است. افزون بر این، تحویل گاز به صنایع پتروشیمی در پاییز ۱۴۰۱ نسبت به پاییز ۱۴۰۰، معادل ۴ درصد افزایش یافته است.

اجرای ماده ۱۸ قانون هوای پاک، ارتقای کیفیت فرآورده‌های نفتی و سوخت تولیدی پالایشگاه‌های موجود و افزایش ظرفیت تولید سوخت با استاندارد یورو در وزارت نفت پیگیری شده است. در همین زمینه امسال پنج پروژه افزایش ظرفیت و کیفی‌سازی فرآورده‌ها در پالایشگاه‌های اصفهان، شیراز، لاوان، آبادان و تبریز در دولت سیزدهم به بهره‌برداری رسیده است، یا به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.

در پاییز امسال طرح ارتقای کیفی پالایشگاه اصفهان با ظرفیت تولید ۱۶ میلیون لیتر در روز نفت‌گاز (گازوئیل) با کیفیت یورو ۵ به بهره‌برداری رسید و وارد مدار تولید شد که هنوز به‌صورت رسمی افتتاح نشده است، همچنین طرح تثبیت و نوسازی پالایشگاه آبادان که در نتیجه آن ۴ میلیون لیتر در روز از تولید نفت کوره آن پالایشگاه کاسته شده و با محصولات سبک با ارزش افزوده بیشتر جایگزین می‌شود، نیز پاییز امسال به بهره‌برداری رسید. این طرح نیز یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های نوسازی بود که با سرمایه‌گذاری خارجی اجرا شد و فاز دوم آن برای افزایش تولید فرآورده‌های با ارزش و کیفی نیز در دستور کار قرار دارد.

همچنین تا پایان امسال واحد تولید هیدروژن و PSA پالایشگاه تبریز برای افزایش ظرفیت واحد تصفیه نفت‌گاز با کیفیت یورو آماده بهره‌برداری خواهد بود. افزون بر این، واحد ایزومریزاسیون پالایشگاه شیراز با هدف ارتقای کیفیت ۵.۱ میلیون لیتر در روز بنزین تولیدی این پالایشگاه به استاندارد یورو ۵ تا پایان امسال به بهره‌برداری خواهد رسید. پیش از این نیز طرح بهینه‌سازی و افزایش ظرفیت پالایشگاه لاوان به بهره‌برداری رسیده و حدود ۱.۱ میلیون لیتر به تولید بنزین با استاندارد یورو در کشور اضافه کرده است.

افزون بر این طرح‌ها، مجموعه‌ای از طرح‌های دیگر ارتقای کیفی سوخت و فرآورده‌های نفتی تولیدی همچون ارتقای کیفی نفت کوره تولیدی در ۶ پالایشگاه کشور نیز در دست پیگیری است، البته برای تسریع در اجرای این طرح‌ها، با توجه به اینکه سهامدار عمده این پالایشگاه‌ها وزارتخانه‌های دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند، لازم است حداقل ۳۰ درصد از سود عملیاتی سالانه این پالایشگاه‌ها به حساب اندوخته سرمایه‌ای منظور و در اجرای این طرح‌ها تسریع شود.

پیش از این طرح‌های بهبود کیفیت در پالایشگاه‌هایی همچون شازند اراک، ستاره خلیج فارس و مانند آنها انجام شده، به‌گونه‌ای که بیش از نیمی از سوخت توزیعی کشور استانداردهای اروپایی یورو ۴ یا یورو ۵ دارند، یکی از الزامات ماده ۲ قانون هوای پاک در حیطه اختیارات وزارت نفت، اجرای طرح کهاب یا همان کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین است، وزارت نفت اجرای این طرح را نیز با جدیت پیگیری کرده است، چنانکه این طرح در پنج انبار نفت در کلانشهرهای اصفهان، شمال غرب تهران، کرج و بندرعباس اجرا شده و در چهار انبار در شهرهای تبریز، مشهد، اهواز و اراک ۹۰ درصد پیشرفت دارد که تا پایان امسال تکمیل خواهد شد.

تلاش برای تأمین اعتبار اجرای این طرح در ۱۶ انبار کوچک و بزرگ دیگر در حال اقدام است، افزون بر این ۵ هزار و ۲۹۲ دستگاه نفتکش به تجهیزات طرح کهاب برای حمل بنزین درون‌شهری مجهز شده‌اند. این تعداد ۵۰ درصد کل ناوگان نفتکش‌های حامل فرآورده در کشور هستند. اجرای طرح کهاب در ۲ هزار و ۷۱۳ جایگاه سوخت کشور که جمعاً ۹۱ درصد کل فروش سوخت کشور را به‌عهده دارند، در اولویت اجرا قرار دارد که مرحله نخست این طرح در همه جایگاه‌ها اجرا شده و مرحله تکمیلی طرح نیز در ۳۵۰ جایگاه به‌طور کامل انجام شده است.

در عین حال همسو با اجرای ماده ۱۷ قانون هوای پاک، در شرکت ملی گاز ایران جمع‌آوری اطلاعات و بهینه‌سازی موتورخانه‌ها و سامانه‌های احتراقی انجام شده که در نتیجه آن از حدود ۲۶.۶ میلیون مشترک، اطلاعات موتورخانه‌ها و سامانه‌های احتراقی بیش از ۱۹.۲ میلیون مشترک یعنی ۷۲ درصد مشترکان به سازمان ملی استاندارد ارسال شده است.

طرح رایگان بهینه‌سازی موتورخانه‌ها نیز از سوی شرکت ملی گاز ایران در حال اجراست. در اجرای این طرح تاکنون ۲۲۰ هزار مشترک تجاری، اداری و خانگی که از سیستم موتورخانه استفاده می‌کنند شناسایی و اصلاح رایگان ۴۲ هزار موتورخانه نیز انجام شده که ۱۵۸ میلیارد تومان برای این کار هزینه شده است. افزون بر این، سامانه گرمایش ۱۰۰ هزار مرکز آموزشی و مدرسه به پکیج نیز با هزینه ۴۸۰ میلیارد تومانی انجام شده که در کاهش مصرف سوخت مایع و کاهش آلودگی هوا تأثیر داشته است.

*وزارت نفت برای بهبود کیفیت هوا به قانون هوای پاک اکتفا نکرد

وزارت نفت برای بهبود کیفیت هوا به قانون هوای پاک اکتفا نکرده و تلاش کرده است برای کاهش ورود آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای به جو، اقدامات دیگری را نیز در دستور کار قرار دهد. بعضی از این اقدامات کم‌هزینه‌اند و بعضی دیگر نیز نیازمند منابع مالی زیادی بوده‌اند که برای اجرای آنها تلاش شده از ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش‌های غیردولتی نیز استفاده شود.

در این راستا اقداماتی همچون توسعه استفاده از سی‌ان‌جی در ناوگان عمومی یعنی تاکسی‌ها، ون، وانت و مسافربر شخصی به‌صورت رایگان برنامه‌ریزی ‌شده که تاکنون در اجرای مصوبه شورای اقتصاد ۲۲۰ هزار دستگاه سی‌ان‌جی‌سوز شده است، همچنین طرح توسعه حمل‌ونقل مسافر با قطار شهری (مترو) با استفاده از ظرفیت ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر نیز در دست اجرا است. هم‌اکنون ۲۳ میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی در کشور مصرف می‌شود که معادل کاهش مصرف ۲۳ میلیون لیتر در بنزین است.

از دیگر اقدامات وزارت نفت خارج از شمول قانون هوای پاک، سرمایه‌گذاری برای جمع‌آوری گازهای مشعل بوده است. جمع‌آوری این گازها افزون بر کاهش ورود آلاینده‌ها به جو، تأمین‌کننده خوراک واحدهای پتروشیمی نیز خواهد بود. در این زمینه به‌منظور کاهش آلایندگی هوا ناشی از گازهای مشعل، ۵۰ قرارداد با سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلار برای جمع‌آوری گازهای مشعل در میدان‌های نفتی منطقه شرق و غرب کارون با شرکت‌های داخلی منعقد شده است.

افزون بر این مرحله نخست طرح ان‌جی‌ال۳۲۰۰ با سرمایه‌گذاری ۹۸۰ میلیون دلاری برای جمع‌آوری ۶ میلیون مترمکعب از گازهای مشعل میدان‌های نفتی منطقه غرب کارون تا پایان امسال به بهره‌برداری خواهد رسید، ضمن آنکه با اقدام‌های انجام شده، در سال ۱۴۰۰ سوزاندن گازهای مشعل در پالایشگاه‌های گازی به ۳۰ درصد کاهش داشت و حدود ۱.۸ میلیارد مترمکعب گاز کمتر در پالایشگاه‌های گاز سوزانده شده است که این روند در سال ۱۴۰۱ نیز استمرار دارد.

با توجه به اینکه آلودگی هوا بیشتر کلان‌شهرها را به‌دلیل تعدد منابع آلایندگی متأثر می‌کند، هم‌اکنون در همه کلان‌شهرهای کشور بنزین و گازوئیل یورو ۴ و یورو ۵ توزیع می‌شود، البته همه بنزین و گازوئیل کشور یورو ۴ یا یورو ۵ نیست، اما با توجه به وضع آلودگی هوا در کلان‌شهرها، سوخت یورو ۴ و یورو ۵ در آنها توزیع می‌شود، افزون بر این حتی به بعضی صنایع در شهرهای آلوده نیز در حد مقدور گازوئیل یورو ۵ به‌عنوان سوخت تحویل می‌شود.