تهران- ایرنا- ماهواره خیام که صبح امروز از پایگاه بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد یکی دیگر از پروژه‌های بر زمین مانده کشور بود که طی یک سال گذشته و با پیگیری دولت سیزدهم به نتیجه رسید.
گروه سیاسی ایرنا: ماهواره خیام صبح امروز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره‌بر روسی سایوز به فضا پرتاب و با موفقیت در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تزریق شد و پس از آن نیز نخستین سیگنال‌های تله‌متری این ماهواره در پایگاه فضایی ماهدشت دریافت شد که حاکی از تزریق صحیح و سالم این ماهواره به در مدار خود بود.
از زمان اعلام اخبار مربوط به پرتاب ماهواره خیام توسط روسیه، رسانه‌های غربی و جریان معاند تلاش خود را معطوف فضاسازی علیه همکاری‌های فضایی ایران و روسیه و همچنین تحت شعاع قرار دادن کارکردهای این ماهواره برای جمهوری اسلامی ایران کردند که از جمله آنها طرح ادعاهایی از جمله بهره‌برداری از این ماهواره توسط روسیه برای جنگ اوکراین، شکست برنامه فضایی ایران و توسل به روسیه برای پیشبرد برنامه فضایی و … است که در ادامه به این ادعاها پاسخ داده خواهد شد.
آیا ماهواره خیام در کنترل روسیه خواهد بود؟
یکی از ادعاهای مطرح شده پیرامون ماهواره خیام مربوط به گزارش روزنامه واشنگتن پست است که در آن ادعا شده روسیه ابتدا از ماهواره ایران برای مقاصد نظامی در جنگ اوکراین استفاده خواهد کرد و کنترل ماهواره در هفته‌‍‌های اول در اختیار ایران نخواهد بود؛ ادعایی که در آن فاکتورهای یک خبرسازی تمام عیار با استفاده از تکنیک‌های ژورنالیستی و استفاده از کلیدواژه‌هایی مانند جنگ اوکراین به وضوح قابل مشاهده است.
در پاسخ به این ادعا باید گفت که ایستگاه کنترل و بهره برداری ماهواره خیام در خاک ایران است و از لحظه پرتاب در روز اول کلیه فرامین مربوط به کنترل و به کارگیری این ماهواره صرفا توسط ایستگاه ایرانی به ماهواره ارسال می‌شود و تصاویر آن هم توسط ایستگاه‌های موجود در خاک ایران دریافت می‌شود. همچنین کلیه فرامین و داده‌هایی که به ماهواره ارسال و یا از آن دریافت می‌شود توسط یک ماژول رمزنگار، رمزگذاری می‌شود که این ماژول توسط ایران تهیه و در ماهواره قرار گرفته است و کلید آن نیز در دست ایران است و رمزگذاری آن به گونه‌ای است که حتی در مرحله کالیبراسیون و تست اولیه هم مهندسان روس فرامین را از طریق ایستگاه ارسال فرامین ایران به ماهواره ارسال می‌کنند.
مضاف بر اینکه در رد ادعای بهره‌برداری روسیه از ماهواره خیام برای جنگ اوکراین باید گفت که روسیه خود از کشورهای پیشتاز حوزه فضایی و دارای فناوری ماهواره‌های سنجشی دقیق است و کشوری که خودش سازنده ماهواره و دارای چرخه کامل فناوری فضایی است، اساسا نیازمند به کارگیری ماهواره‌های سایر کشورها نیست.
آیا پرتاب ماهواره خیام توسط روسیه به معنای شکست برنامه فضایی ایران است؟
برنامه توسعه حامل‌های ماهواره در ایران یک برنامه مدون و از پیش تعریف شده و با تکیه بر فناوری‌های بومی است که با شدت و قوت بیشتر در دولت سیزدهم در حال پیگیری است. ایران در حال حاضر پرتاب و تزریق ماهواره با وزن ۵۰ کیلوگرم را در مدار ۵۰۰ کیلومتری را تثبیت کرده است، اما بر اساس برنامه جامع ده ساله فضایی تا انتهای سال ۱۴۰۱ بناست که پرتاب و مدارگذاری ماهواره‌ها تا وزن ۱۰۰ کیلوگرم تثبیت و تا انتهای ۱۴۰۲ امکان مدارگذاری تا وزن ۲۰۰ کیلوگرم در مدار ۵۰۰ کیلومتری محقق شود.
همچنین بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته می‌بایست تا انتهای دولت سیزدهم امکان دستیابی به مدار ۵۰۰ برای اوزان تا ۵۰۰ کیلوگرم محقق شود.
در خصوص صنعت ساخت ماهواره نیز جمهوری اسلامی ایران هم‌اکنون توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت تصویربرداری ۵ تا ۱۰ متر را در در اختیار دارد و در حال طی مسیر به سوی طراحی و ساخت ماهواره‌هایی با دقت یک متر و بهتر از آن است که پروژه‌های مربوطه نیز هم‌اکنون در جریان است. ماهواره خیام قابلیت تصویربرداری در مقیاس یک متر مربع را دارد و عمر کاری آن ۵ سال است، با این حال از هم‌اکنون باید به فکر جایگزین بومی آن برای ۵ سال آینده بود.
خیام تا حدی نیازهای فعلی کشور در حوزه سنجش از دور را برطرف خواهد کرد، اما ضروری است تعداد ماهواره‌های سنجشی با دقت بالا افزایش پیدا کند تا زمان بازدید مجدد از نقاط سطحی در کشور کوتاه‌تر شود و این مهم با توسعه ماهواره‌های بومی دقت بالا حاصل خواهد شد.
خیام دستاورد کدام دولت است؟
این سوالی است که در روزهای گذشته مطرح شده و برخی از مقامات دولت سابق نیز تلویحا این پروژه را دستاورد دولت قبل عنوان کرده‌اند؛ در پاسخ به این دسته افراد باید ضمن ارج نهادن به زحمات و دلسوزی همه دست‌اندرکاران حوزه فضایی کشور چند نکته را متذکر شد:
اولا؛ محتوای قرارداد به لحاظ حقوقی دارای ایرادات جدی بوده و متاسفانه قرارداد تا حد زیادی شتاب‌زده و بدون پشتوانه حقوقی قوی منعقد شد، و همین موضوع کار را برای به ثمر رساندن با مشکلات زیادی روبرو کرد، بعنوان مثال اختیار تمدید ضمانت‌نامه بانکی انجام تعهدات به پیمانکار واگذار شده بود که خود اقدامی عجیب محسوب می‌شود و یا در قرارداد قبلی مکانیزم شفافی برای بازگرداندن ماهواره به کارفرما (ایران) در صورت عدم پرتاب ماهواره پیش بینی نشده بود.
ثانیا؛ پرتاب ماهواره علیرغم انجام تمام تعهدات کارفرما (ایران) دچار چالش و تاخیر جدی شده بود و تا حد زیادی بلاتکلیف بود تا آنکه در یک سال گذشته حجم کار بسیار وسیعی در سطوح مختلف فنی، اجرایی و سیاسی و مذاکرات بسیار گسترده‌ای در سطوح مختلف سازمان فضایی، وزارت ارتباطات و ریاست جمهوری صورت گرفت تا مشکلات و موانعی که بر سر راه پرتاب ماهواره و بهره‌برداری از ماهواره باقی مانده بود مرتفع و ماهواره در مدار قرار بگیرد.
گفتنی است که قرارداد ماهواره خیام در سال ۱۳۹۶ منعقد شده بود لاکن به دلیل مشکلاتی که ذکر شد اجرایی شدن آن به تاخیر افتاده بود که در دولت سیزدهم، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به سرانجام رساندن پروژه ماهواره خیام را بعنوان یک ماموریت ویژه به سازمان فضایی ایران واگذار کرده بود که در نتیجه این پیگیری‌های فشرده، قرارداد جدیدی منعقد شده و در آن تمامی موارد مورد نظر جمهوری اسلامی ایران که در قرارداد اولیه لحاظ نشده بود، در متن قرارداد جدید گنجانده شده و به امضای طرفین رسید که طبق قرارداد جدید کشور روسیه متعهد به پرتاب ماهواره در تاریخ مشخص شده و با ماهواره بر سایوز شد.
هزینه همکاری فضایی با روسیه برای ایران چقدر است؟
یکی از مهمترین مسائلی که پیرامون موضوع ماهواره خیام مطرح می‌شود، بحث هزینه‌های پرتاب است؛ روسیه در زمینه دانش و فناوری پرتاب ماهواره با در اختیار داشتن پرتابگرهایی با قابلیت اطمینان بالا (نزدیک ۱۰۰ درصد و بدون شکست) در جایگاه نخست دنیا قرار دارد به گونه‌ای که حتی بسیاری از کشورهای صاحب دانش و فناوری ماهواره‌سازی و فضانوردی مانند ایالات متحده و کشورهای اروپایی از پرتابگرهای روسی برای پرتاب ماهواره‌های خود و حتی ارسال فضانورد استفاده می‌کنند و این سبب صرفه جویی و جلوگیری از اتلاف منابع و کاهش ریسک شکست در زمینه مدارگذاری ماهواره یا انسان می‌شود.
برابر آمارهایی که از پرتاب ماهواره‌بر سایوز وجود دارد، هزینه هر کیلوگرم محموله‌ای که توسط این پرتابگر به فضا برده می‌شود بین ۲۰ تا ۳۰ هزار دلار است که پایین‌تر از میانگین قیمت بازار در جهان است و شاید همین قیمت پایین باشد که بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی را به سمت استفاده از این پرتابگر سوق داده است.
از سوی دیگر هزینه‌های پرتاب و مدارگذاری در دنیا یک محدوده مشخص دارد و پرتابگرهای روسی از این حیث علاوه بر اینکه الزاما گرانتر از پرتابگرهای سایر کشورها نیستند بلکه در ماه‌های اخیر هزینه‌های پرتاب توسط پرتابگرهای روسی در رقابت با سایر کشورها کاهش محسوسی پیدا کرده است. پرتاب خیام با توجه به وزن ماهواره و قابلیت اطمینان پرتابگر سایوز به روس ها واگذار شده است با اینحال بنابر سند راه حوزه فضایی کشور در پایان دوره دولت سیزدهم ایران خواهد توانست ماهواره‌هایی در کلاس تناژی ماهواره خیام را خود در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار دهد.
لینک خبر: https://eghtesadmand.ir/?p=564213
